Kanttekeningen bij het goud van Sifan Hassan

Tekst: Wim Hullegie, foto: FBK Games
Uit TKKR Magazine https://www.tkkr.nl/magazine.html, november 2021

Sifan Hassan is een fenomeen. Ze woont sinds 2008 in Nederland. In 2013 werd ze – genaturaliseerd tot Nederlander – Europees kampioen veldlopen voor atleten tot 23 jaar. Nu is ze een Olympisch kampioene (en inmiddels genomineerd voor de prestigieuze prijs ‘wereldatlete van het jaar’). Tijdens de afscheidsceremonie van de Olympische Spelen in Japan draagt zij vol trots de Nederlandse vlag. Voor het team.nl was het vanzelfsprekend dat zij dit ging doen. Geen discussie hierover. Toch leveren de prestaties gespreksstof op in de samenleving. Ze spiegelt ongewild drie maatschappelijke ‘randjes’ van (top)sport.

Sifan Hassan is een stoere atlete waar we als Nederlanders trots op zijn. Maar prestaties op de grenzen ‘van je kunnen’ gaan onvermijdelijk gepaard met klachten. De homo sapiens – al heet je Sifan Hassan – blijft in aanleg een matige atleet in
vergelijking met andere gewervelde zoogdieren. We zijn niet echt snel, we zijn niet sterk of super behendig. Er moeten onmenselijke trainingsuren gemaakt worden om er iets van maken. Er zijn atleten die dit opbrengen maar zonder klachten gaat dit echt niet.

Vlak voor de start van de 10 km tijdens de Olympische Spelen werd wereldkundig gemaakt dat een sportarts haar iedere dag heeft behandeld voor een raadselachtige blessure. Een atlete die in 8 dagen tijd 6 topprestaties levert is uiteraard niet geblesseerd. Dat ze klachten heeft lijkt me logisch. Maar iedere topsporter heeft allerlei klachten die medisch niet zijn te duiden. Het is dus een interessant fenomeen waarom een medicus met een academische achtergrond iedere dag Sifan Hassan moet behandelen. Is de sportarts te veel een supporter van Hassan geworden? Maximale betrokkenheid met behoud
van distantie is toch de gouden regel in de hulpverlening. Hopelijk horen we een keer van de sportarts hoe het precies zit. Hopelijk valt het mee.

DE (BIJ)ROL VAN DE TRAINER
Met haar prestaties agendeert Sifan Hassan de (bij)rol van de trainers in de (top)sportcultuur. Tegen de adviezen in heeft zij drie afstanden gelopen. Haar motto is: ik bepaal zelf mijn doelen wel en ze heeft groot gelijk. Natuurlijk zijn er trainers nodig. Ik zie ze meer als reisleiders op een leuke vakantiereis. Zeer handig maar niet per se noodzakelijk. Sandra Meeuwsen, oud topsporter en trainster schrijft in haar recente proefschrift over de misstanden in de topsport. Zij benoemt de keerzijde, waar de sport zich liever van afwendt: geweld, racisme, seksuele intimidatie, doping, matchfixing en ondermijning. Een voorbeeld van de beerput die zij opentrekt is het wangedrag van trainers in bijvoorbeeld de turnsport die nu aan het licht komt. De dwangmatige obsessieve en zwarte kant van trainers maakt ze met haar analyse helder. Dat wisten we natuurlijk al lang. Bizar gedrag van een reisleider accepteren we niet, maar van een trainer blijkbaar wel. Trainers schenden de gouden regel maximaal naderen met behoud van distantie’ te vaak. De professionalisering van de sport gaat ten koste van distantie. Het wordt tijd we sport weer gaan zien door olympische ogen: verbroedering zoals Sifan Hassan ons dat weer eens heeft laten zien en ervaren.

GEEN ECHTE MEDAILLE
Maar verbroedering is geen vanzelfsprekendheid. Ook de supporters hebben af en toe moeite om voldoende distantie te tonen. Soms voldoet de sporter niet aan het ideaalbeeld. Er zijn Nederlanders die de prestaties van Sifan Hassan niet waarderen en de medaille niet erkennen. Ze praat onvoldoende Nederlands en ze komt uit Ethiopië, is het verwijt. Gelukkig is er met veel verontwaardiging gereageerd op deze vervelende reacties en het niet erkennen van haar prestaties.
In het boek The Nature of Prejudice uit 1954 geeft psycholoog Gordon Allport een verklaring voor de getoonde verontwaardiging. De theorie heet de contacthypothese en is inmiddels bevestigd door herhaald onderzoek: Als mensen uit verschillende (etnische) groepen contact met elkaar hebben zorgt het voor minder vooroordelen en meer empathie. De angst voor ‘de ander’ neemt af en helpt het om de dingen vanuit het perspectief van iemand uit een andere groep te zien. Sporters brengen bij uitstek de contacthypothese in de praktijk. Dit betekent dat ze elkaar beter kennen en begrijpen, maar ook dat ze zich samen laten horen tegen onrecht. Supporters laten dit ook wel af en toe zien. Dit is een olympische gedachte en hoopvol. De Olympische Spelen zijn een prachtig familiefeestje voor de Homo Sapiens. Zelfs hulpverleners, trainers en supporters
met een bijrol zijn nodig. Maar Sifan Hassan is het gouden voorbeeld, een heldin en net iets sneller dan vele andere familieleden van de Homo Sapiens.

Wim Hullegie is fysiotherapeut en wetenschapsfilosoof

Foto: Sifan Hasan verbreekt het wereldrecord op de 10.000 meter tijdens de FBK-games in Hengelo in juni 2021.